Iniciativa globale e shpërndarjes së vaksinave, COVAX, deri më tani ka dorëzuar rreth një të pestën e dozave të vaksinave Oxford/AstraZeneca që vlerësohet se do të mbërrijnë në vendet në zhvillim, përfshirë edhe Kosovën, deri në maj, sipas një analize të Guardianit.
Organizatat që drejtojnë COVAX-in kishin parashikuar që vendet do të merrnin më pak vaksina nga sa pritej pasi qeveria indiane kufizoi eksportet nga prodhuesi i saj më i madh në përgjigje të një vale katastrofike të dytë atje, por shifrat zbulojnë që mungesa është edhe më e madhe, duke lënë shumë vende të përpiqen për të siguruar doza diku tjetër.
Vende të mëdha si Indonezia dhe Brazili deri më tani kanë marrë rreth një të dhjetat e dozave të Oxford/AstraZeneca që prisnin deri në maj, ndërsa Bangladeshi, Meksika, Birmania dhe Pakistani janë ndër vendet që nuk kanë marrë ndonjë dozë të vaksinës përmes programit deri më tani.
Një pjesë e vogël e vendeve si Moldavia, Tuvalu, Nauru dhe Dominica kanë marrë dozat e plota që u janë caktuar, por shumica dërrmuese e vendeve që janë në skemën e ndarjes së vaksinave deri më tani kanë marrë një të tretën ose më pak nga ato që janë ndarë deri më tani.Në Afrikë, Ruanda ka marrë vetëm 32% të alokimit të saj, përqindja më e madhe në kontinent, përpara vendeve si Nigeria, Kenia, Etiopia dhe Republika Demokratike e Kongos, të cilat kanë marrë rreth 28% të dozave që ata kanë pritur.Në përgjithësi, që nga e mërkura e kësaj jave, programi kishte shpërndarë rreth 40.2 milionë ose 21.5% të dozave nga 187.2 milionë që planifikoi të shpërndajë gjatë ose deri në fund të majit.
COVAX është një bashkëpunim global që synon të përdorë fonde nga bamirësia dhe vende të pasura për të blerë vaksina me shumicë dhe t’i shpërndajë ato në mënyrë të barabartë në të gjithë botën, duke siguruar që të paktën 20% e popullsisë së secilit vend – duke u përqendruar në punonjësit shëndetësorë dhe atyre që janë më të prekur nga virusi – të vaksinohen deri në fund të vitit.Por skema është në mëshirën e qeverive kombëtare dhe industrisë farmaceutike, dhe të dyja e kanë dëmtuar atë që kur u krijua vitin e kaluar.
Qeveritë e pasura u regjistruan në programin COVAX por gjithashtu bënë marrëveshje private direkt me prodhuesit e vaksinave duke u ofruar çmime më të larta për të siguruar dozat e vaksinave sa më shpejt.Prodhuesit e vaksinave të tilla si Pfizer ranë dakord të shesin një sasi relativisht të vogël dozash në COVAX me një normë jo-fitimprurëse, por pjesën më të madhe të furnizimit të tyre e drejtuan në kontrata private më fitimprurëse. Prodhuesit e tjerë si Moderna ende nuk e kanë furnizuar programin me një dozë të vetme.
Sidoqoftë, COVAX ishte në gjendje të siguronte marrëveshje për më shumë se 1.53 miliardë doza këtë vit, duke u mbështetur shumë në Institutin Serum të Indisë, një furnizues me bazë në Pune që ishte i licencuar për të prodhuar vaksinën e Oksfordit falas në shkëmbim të marrëveshjes që ato të prodhohen për vendet në zhvillim.
Por Instituti i Serumit ka qenë më i ngadaltë sesa parashikohej për të rritur furnizimin, duke përmendur ndalimet e eksportit të SHBA-së për përbërësit kryesorë që i duhen për të prodhuar më shumë doza. Krahas kësaj, ringjallja e virusit në Indi ka bërë që qeveria atje të ulë në mënyrë drastike sasinë e vaksinës që po lejon të dërgohet jashtë shtetit.
Disa vende nuk kanë marrë dozat e Oxford/AstraZeneca që u janë caktuar sepse mund të mos kenë qenë të nevojshme për të, siç janë Katari e Kanada.Afrika e Jugut ndërkohë ka ndaluar përdorimin e Oxford/AstraZeneca pasi vaksina kishte vetëm 10% efikasitet në parandalimin e infeksioneve të lehta ose të moderuara nga varianti i ri që tani mbizotëron në vend.
Por çdo avantazh për vendet e tjera të COVAX-it nga ky furnizim i mundshëm shtesë është dobësuar nga mungesa e përgjithshme e vaksinave.Instituti Serum i Indisë thotë se planifikon të rrisë prodhimin e vaksinave në 100 milionë doza në muaj deri në fund të majit por është e paqartë se sa nga ky furnizim do të lejohet të shkojë në COVAX.Analiza e The Guardian është bazuar në të dhënat e marra nga Airfinity, një firmë analitike e shkencave të jetës, Unicef dhe Gavi, dy nga organizatat që po ndihmojnë për të drejtuar programin COVAX.Kosova, si një nga vendet përfituese nga ky program, deri tani ka marrë vetëm 24 mijë doza të vaksinës AstraZeneca.
