Shkencëtarët shqiptarë në gjumë të thellë

Shkruan Indira Avdyl Hoxha

Miniera e Kromit në Bulqizë – Biografia e një pasurie shqiptare Bulqiza – një qytet malor në verilindje të Shqipërisë, rreth 130 km nga Tirana, që ndodhet në qarkun e Dibrës. Historia e minierës së kromit në Bulqizë: Bulqiza është zemra e industrisë së kromit në Shqipëri dhe një nga zonat më të pasura me këtë mineral në të gjithë Ballkanin.

Zbulimi dhe hapja: •

Viti i zbulimit: 1939, gjatë pushtimit italian, kur për herë të parë u identifikuan shtrirje të mëdha kromi në zonë.

• Fillimi i nxjerrjes industriale: Rreth viteve 1948–1951, nën qeverisjen komuniste.

• Gjatë regjimit të Enver Hoxhës, miniera u zhvillua në mënyrë intensive dhe u bë një nga bazat më të rëndësishme ekonomike të vendit. Rëndësia ekonomike:

• Shqipëria u bë një nga prodhueset kryesore të kromit në botë për kokë banori.

\\• Kromi i Bulqizës është cilësor dhe me përqindje të lartë, i kërkuar në tregun ndërkombëtar.

• Në periudha të ndryshme, me qindra minatorë kanë punuar në galeritë e thella të kësaj miniere, duke e kthyer Bulqizën në një qytet të varur ekonomikisht nga kromi. Karakteristikat teknike:

• Zona minerare e Bulqizës përmban një nga rezervat më të mëdha të kromit në Shqipëri, e njohur si “Zona A”.

• Disa galeri arrijnë në thellësi deri në 1300 metra nën tokë, duke qenë ndër më të thellat në Ballkan. Jeta dhe sfidat e minatorëve:

• Minatorët e Bulqizës njihen për trimëri, durim dhe sakrificë.

• Shpesh janë përballur me kushte të vështira pune, mungesë sigurie dhe shpesh edhe aksidente fatale.

• Megjithatë, krenaria dhe ndjenja e dinjitetit janë pjesë e kulturës së këtij komuniteti. Pas viteve ’90:

• Pas rënies së komunizmit, sektori kaloi në një proces të gjatë privatizimi.

• Sot, zona e kromit është e ndarë në shumë nënkoncesione dhe shfrytëzim nga kompani private.

• Megjithatë, mbetet ende një qendër strategjike për ekonominë minerare shqiptare. Bulqiza sot:

• Është një qytet me rreth 10,000 banorë, ku kromi ende mbetet punëdhënësi kryesor.

• Ka filluar të zhvillohet dhe ndërgjegjësimi për të drejtat e minatorëve, përmes organizimeve sindikale dhe nismave për kushte më të mira pune. Simbol i krenarisë dhe vuajtjes: Bulqiza nuk është thjesht një qytet minierash. Ajo është simbol i fuqisë punëtore shqiptare, i pasurisë nëntokësore, dhe i qëndresës njerëzore përballë vështirësive. rrjedh uji (si burim ose pusetë), dhe

• gazi ndizet po të vihet flakë pranë tij. Ky fenomen ndodh sepse gazi natyror (kryesisht metani – CH₄): Karakteristika të gazit që ndizet edhe në prani të ujit: 1. Metani është shumë i ndezshëm

• Është hidrokarbur shumë i lehtë, pa ngjyrë dhe pa erë (në natyrë),

• Ndezja ndodh nëse ka një burim të nxehtësisë (si shkëndijë, zjarr, etj). 2. Nuk përzihet me ujë • Gazi nuk tretet lehtësisht në ujë – ai del në sipërfaqe përmes ujit, në formën e flluskave, dhe formon përqendrime të ndezshme në ajër. 3. Rrjedhja e gazit përmes ujit

• Në disa burime natyrore apo puse, uji del bashkë me gazin nga nëntoka.

• Nëse aty vendoset një shkëndijë (qiri, shkrepës), gazi ndizet sipër ujit, ndërsa uji vetë nuk ndihmon ndezjen, por as nuk e ndalon flakën nëse gazi është i bollshëm. Zona me interes për gaz në Kosovë: 1. Rrafshi i Dukagjinit, që përfshin: • Gjakovën, Rahovecin, Prizrenin dhe rrethinat, • është përmendur si zonë me shtresa të thella sedimentare, që mund të përmbajnë depozita të gazit natyror, veçanërisht në formën e gazit të bllokuar (shale gas) apo gazit natyror të lidhur me formacione argjilore. 2.Zona më konkrete që përmendet në disa raportime është:

• Nën zona të komunës së Rahovecit dhe Malishevës, ku janë kryer sondazhe të pjesshme. • Ka raportime nga specialistë vendorë dhe ndërkombëtarë se disa puse të thella eksploruese kanë treguar shenja të pranisë së gazit natyror, por jo në sasi komerciale të shfrytëzueshme (deri më sot).